Cụm di tích lịch sử Đình, Chùa Viễn- Nghè Mét, Đền Đót là công trình di tích văn hoá, tín ngưỡng tâm linh; tọa ở khu vực núi Đót thuộc xóm Núi, xã Dương Thành, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên,

       Theo sử sách Đại Nam nhất thống chí tập 4, do các sử thần triều nhà Nguyễn chép giữa thế kỷ 19, ở mục Núi sông tỉnh Thái Nguyên có ghi: “Núi Đột Sơn: ở huyện Tư Nông (nay là H Phú Bình) cách 17 dặm về phía đông, nổi vọt lên ở quãng đất bằng, trên núi có đền Cổ Linh, hàng năm từ tháng 3 đến tháng 7, trai gái đến du lãm và thắng cảnh trên đỉnh núi”. Sách Đồng Khánh dư địa chí (1886-1888) có ghi: “Núi Đột Sơn ở phía đông cách huyện 17 dặm nằm giữa vùng đồng bằng, đột khởi núi đồi liên tiếp, trên núi có một ngôi đền thờ âm thần, sự tích thất truyền. Đền Đột Sơn ở trên núi Đột Sơn cũng là một danh thắng”. Núi Đột Sơn trong sách chép chính là núi Đót, đền Đột Sơn là đền Đót ngày nay.

Theo sự tích truyền lại Vào thời vua Hùng Vương thứ 6, có một người phụ nữ không rõ tên thường gọi là Vua Bà người làng Mè (tên chữ là Ngọc My, nay thuộc xóm Phẩm 1, xã Dương Thành) đã theo Hùng Linh Công, đánh đuổi giặc Ân. Sau khi phá tan quân giặc, Vua Bà muốn cùng với Hùng Linh Công, bay về trời nhưng khi bay qua xã Dương Thành, Vua Bà muốn lưu lại quê hương thăm bà con, họ hàng, bản quán, Vua Bà liền đỗ xuống khu vực Núi Đót, sau đó lên Giếng Tiên tắm giặt, đã bị con quạ đen cắp mất quần áo bay đi. Hôm đó là ngày mồng 8 tháng 4 âm lịch. Tương truyền khi con quạ cắp quần áo của Vua Bà bay về đến khu vực núi ia, xã Sơn Thịnh huyện Hiệp Hòa, quần áo bị mắc lại trên cây đa cổ thụ đầu làng Thùa Sơn. Dân làng ra thấy quần áo gấm vóc thêu long ly quy phượng, bèn làm lễ xin lấy. Từ đó dân làng thấy làm ăn phát đạt, tấn tới liền đi tìm tung tích được biết là quần áo của Vua Bà đã theo tướng Hùng Linh Công, đánh giặc có duyên hội ngộ, nên từ đó nhân dân và cán bộ xã Sơn Thịnh và xã Dương Thành gìn gữi tục lệ giao kết đi lại với nhau.

Vua Bà cũng được nhân dân xóm Chùa, xã Sơn thịnh thờ ở Đình Bé, lễ hội cũng được mở vào ngày ngày mồng 8 tháng tư như lễ hội ở đền Đót. Ngoài ra, vào rằm tháng Giêng âm lịch nhân dân cũng mở hội rước kiệu Vua Bà từ đình Bé lên đền ia -  nơi thờ tướng Hùng Linh Công.

Tại cụm di tích xã Dương Thành ngày nay, để ghi nhớ công ơn của Vua Bà nhân dân địa phương đã lập đền thờ. Không những thế vào thời vua Đồng Khánh (1888) và Thành Thái (1899) phong kiến đã sắc phong cho Vua Bà là Thánh Mẫu sánh ngang với Liễu Hạnh công chúa đại diện cho vùng đất đã sinh ra người. Lễ hội cụm di tích hàng năm được tổ chức theo các nghi lễ cổ truyền vào ngày 12/13 tháng tư Âm lịch. Cầu cho quốc thái dân an, vạn thái bình yên, Cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà phồn thịnh, ấm no, hạnh phúc.

   Lễ hội khu di tích được tổ chức hàng năm là một sự kiện quan trọng của nhân dân xã Dương Thành. Nhằm tôn vinh những giá trị tư tưởng sâu sắc của sự hòa hợp vị tha và nhân ái, đồng thời lễ hội còn là một hình thức sinh hoạt văn hóa, văn nghệ đặc sắc, là nơi giao lưu thi đấu các môn thể thao và hội tụ của mọi người dân, là nơi thể hiện tình cảm, trân, thiện, mỹ để tìm ra được nhiều giá trị truyền thống, giá trị nhân văn của cộng đồng; xóa bỏ những tệ nạn xã hội, những mâu thuẫn, hủ tục lạc hậu thường xảy ra ở địa bàn giáp danh, giữa các Thôn xóm khác xã, khác huyện. Lễ hội đã trở thành nơi tập trung những tư tưởng, tâm lý của mọi người dân, bao gồm lòng thành kính, biết ơn với những bậc có công với nước, từ đó nâng cao ý thức cộng đồng, nguyện vọng, mơ ước về một cuộc sống thái bình, thịnh vượng. Có thể nói. Lễ hội cụm di tích Đình Chùa Viễn- Nghè Mét, Đền Đót là một quần thể to lớn về đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân, nơi đây tích tụ và nuôi dưỡng những đạo đức tín ngưỡng, văn hóa cổ truyền của người dân Việt Nam. Với những tác động tích cực vào lĩnh vực tâm linh, những khuôn đúc tâm hồn và tính cách của nhân dân và sẽ là một điểm sáng về văn hóa tâm linh, văn hóa truyền thống tốt đẹp, hướng tới để xây dựng phát triển thành khu du lịch cộng đồng của địa phương;